یکی از چیزهایی که معمولا اغلب دانشجویان از ما می پرسند، مدل مفهومی تحقیق است. اما اکثر دانشجویان در شناسایی و ارائه مدل مفهومی تحقیق دچار سردرگمی و اشتباه می شوند و راه به جایی نمی برند. در یک قیاس ساده، مدل مفهومی نشان دهنده اسکلت تحقیق است. در تحقیقات مدیریتی ما معمولا با دو عبارت “مفهوم” و “سازه” سر و کار داریم. این دو، تعاریف فنی خاص خود را دارند و جهت اطلاع تفاوت ها و تشابه های آنها لازم است به کتب روش تحقیق مراجعه شود اما بطور خیلی ساده و خلاصه، مفاهیم آن چیزهایی هستند که دارای مصادیق بیرونی هستند مثل ماشین، درخت، میز و … که قابل رویت و مشاهده اند اما سازه آن چیزی است که مصداق بیرونی ندارد و قابل دیدن نیست مثل انگیزه، رضایت شغلی، تعهد و …. سنجش و اندازه گیری سازه هایی مثل موارد یاد شده کار بسیار صعب و دشواری است. بدین منظور لازم است این کیفیت ها طی فرآیندی تبدیل به کمیت شوند. لذا، ابتدا ابعاد آنها شناسایی می شود مثلا: در مدل JDI گفته می شود که رضایت شغلی دارای ۵ بعد مافوق، همکاران، شغل، ارتقاء و جبران خدمات است سپس برای هر بعد شاخص های مناسب ارائه گردد مثلا: برای شغل، شاخص هایی نظیر تنوع و پیچیدگی، میزان تکراری بودن، ارزشمند و … در نظر گرفته می شود. سپس، همین شاخص در پرسشنامه قرار گرفته و تبدیل به گویه ها یا سئوالات پرسشنامه می شوند. مثلا پرسیده می شود که شغل شما چقدر ارزشمند است؟
وقتی یک سازه را به همراه ابعاد آن بطور شماتیک نشان می دهیم در واقع مدل مفهومی تحقیق را به نمایش درآورده ایم. اگر محقق در تحقیق خود با بیش از یک متغییر همراه باشد مدل مفهومی باید نشان دهنده روابط بین متغییرها، جهت آنها و در حد امکان، مثبت یا منفی بودن رابطه باشد.