نگران این هستید که کارتان را از دست بدهید؟ هیچ آینده‌ کاری روشنی را برای خودتان متصور نیستید؟ با شما قرارداد کاری بسته نشده؟ در جریان اتفاقاتی که در محل کارتان می‌افتد، قرار نمی‌گیرید؟ اینها بخشی از ترس‌هایی است که از نبود امنیت شغلی حکایت دارد؛ احساسی که بسیاری از افراد با آن دست به گریبان هستند. اما امنیت شغلی چگونه احساسی است و چطور بفهمیم که اصلاً امنیت شغلی داریم؟

امنیت شغلی چیست؟

امنیت شغلی یا Job Security به این معنی است که شما مطمئن هستید که برای آینده‌ای قابل پیش‌بینی کار دارید. در حقیقت، شما مطمئن هستید که کارفرما با همه تغییراتی که از نظر اقتصادی-اجتماعی خواهد افتاد، شما را در آن مجموعه نگاه می‌دارد و احتمال بیکار شدن‌تان پایین است.

سمیرا، گرافیست شرکت ایران تلنت، امنیت شغلی را اینطور تعریف می‌کند: «امنیت شغلی یعنی اینکه کار شما ثبات داشته باشد و کارهایی که در یک مجموعه انجام می‌دهید به چشم مدیران بیاید. وقتی در کارت امنیت داری که مدیران با کارها و مسئولیت‌هایت آشنا باشند و برای آن ارزش قائل شوند. درچنین حالتی می‌دانم که کارم آینده دارد و فقط مشغول انجام دادن کارهای روتین نیستم. البته باید از نظر مالی هم تامین باشم.»

عوامل مختلفی می‌تواند روی امنیت شغلی تاثیر بگذارد. اقتصاد، عملکرد شخصی و عملکرد مدیر شما از جمله عوامل تاثیرگذار در احساس امنیت شغلی هستند.

براساس مطالعات، امنیت شغلی در دوره رونق اقتصادی بیشتر می‌شود و با رکورد اقتصادی از میزان آن کاسته می‌شود؛ البته همه اینها هم می‌تواند دستخوش تغییر شوند. برای مثال ممکن است اقتصاد وضعیت خوبی داشته باشد، اما شرکت شما به دلیل ضعف مدیریت یا عدم عملکرد صحیح دچار بحران شده و دست به تعدیل نیرو بزند یا خود شما به دلیل ضعف عملکردتان از کار اخراج شوید.

داشتن قرارداد، تا حد زیادی افراد را خاطر جمع می‌کند که به این زودی قرار نیست کارشان را از دست بدهند، اما برخی مانند تیوا که در شرکت اسنپ‌تریپ مشغول به کار است، امنیت شغلی را بحثی فراتر از انعقاد قرارداد می‌داند: « شرط بستن قرارداد لازم است، اما کافی نیست. علاوه بر این وقتی حس امنیت دارم که بدانم برایم یک مسیر شغلی تعریف شده، مسیری که براساس آن می‌دانم ۶ ماه یا یک سال دیگر دقیقاً در چه نقطه‌ای ایستاده‌ام.»

این همان نظری است که سبا، حسابدار شرکت یونی‌لیور هم موافق آن است. او می‌گوید: «برای داشتن امنیت، فقط قرارداد یا بحث مالی مطرح نیست. باید بدانم که کارم از نظر روانی من را خسته نمی‌کند. مثلاً در جایی کار می‌کردم که اصلا امنیت روانی نداشتم و مدام به این فکر می‌کردم که آخرش قرار است برای من در اینجا چه اتفاقی بیافتد. این مهم است که بتوانم در آن شغل پیشرفت کنم و بدانم که فرصت پیشرفت در اختیار من قرار می‌گیرد.»

امنیت شغلی هم برای کارمندان مهم است و هم برای کارفرمایان. حالتی را در نظر بگیرید که افراد مدام از بیکار شدن می‌ترسند و انواع استرس‌ها را در محیط کار تحمل می‌کنند. بیکاری به معنای وارد شدن یک ضربه مالی بزرگ است و نگرانی از اینکه از پس هزینه‌ها برخواهید آمد یا نه باعث وارد شدن فشار مضاعفی به افراد می‌شود.

احساس نگرانی و اضطراب، سلامت افراد را با چالش روبه رو می‌کند و احساس در حاشیه بودن در محیط کار عزت نفس آنها را تضعیف می‌کند.

چنین حالتی باعث می‌شود فرد قبل از آنکه به طور طبیعی از کار بازنشسته شود، احساس فرسودگی و کسالت ‌کند. این ترس از تزلزل یا کنار گذاشته شدن در افرادی که به بالاترین سطح پیشرفت در محیط کار رسیده‌اند دوچندان است.

این افراد برای اینکه خود را در اوج نگه دارند مدام به پرکاری می‌پردازند، مسئولیت‌هایی که مربوط به بقیه است را انجام می‌دهند و کارهایی را که از آنها خواسته نشده، برعهده می‌گیرند. این دسته در ورای همه این فعالیت‌ها احساس عدم امنیت شغلی را مخفی می‌کنند و بیشتر در معرض استرس قرار می‌گیرند.

سپهر که در کافه بازار کار می‌کند، درباره اهمیت احساس امنیت در محیط کار می‌گوید: «امنیت شغلی باعث می‌شود سرکار خوب کار کنم و همیشه در فکر این نباشم که فردا آیا کار دارم یا نه. طبیعتا وقتی به این موضوع مدام فکر نمی‌کنی، راندمان کاریت هم بالا می‌رود. وقتی استرس کاری داری، همه‌ش مشغول مصاحبه رفتنی و این نسبت به کار بی‌علاقه‌ات می‌کند.»

او ادامه می‌دهد: «اگر قرارداد داشته باشم و بدانم که وقتی خوب کار کنم، کارم را از دست نمی‌دهم، خیالم تا حد زیادی راحت است. اما نکته مهم دیگر این است که سیستم به گونه‌ای نباشد که مدیر، کنترل کامل روی سرنوشت من داشته باشد و منابع انسانی در جای مناسب از من حمایت کافی کند. همچنین فیدبک کارهای خوبت را بگیری و کارت دیده شود.»

احساس امنیت و احساس وفاداری کارکنان

ایجاد حس امنیت برای کارکنان، یکی از بهترین راه‌ها برای جذب و حفظ استعدادهاست و کارکنان هم در شرایطی که احساس آرامش و امنیت داشته باشند بهتر عمل می‌کنند. حال این احساس چه طور به وجود می‌آید؟ بخش زیادی از آن از طریق ارتباط با تیم‌ها اتفاق می‌افتد. با این ارتباط می‌توانید حس وفاداری‌ کارکنان را بیشتر کنید و در نتیجه میزان سخت‌کوشی آنها را بالا ببرید.

این موضوع هم به آن معنا نیست که کارمندان کم کار، کنار گذاشته نشوند، چون احساس امنیت در کار تا حد زیادی به عملکرد فردی وابسته است. کارمندان سخت‌کوش باید این اطمینان را داشته باشند که در سمت خود باقی می‌مانند و با نیروی کار ارزان‌تر جایگزین نمی‌شوند.

اما متاسفانه برخی از مدیران تمایلی به دادن این اطمینان به کارمندان‌شان از ترس تغییر یا کم‌کاری ندارند. به عقیده آنها اگر کارمندان نگران اخراج شدن باشند، سخت‌تر تلاش می‌کنند و عملکردشان ضعیف نمی‌شود.

چه وقت امنیت شغلی دارید؟

اگر تیم‌های مختلف از شما کمک می‌خواهند، در پروژه‌ها و کارهایی که در شرکت انجام می‌شود نقش کلیدی دارید یا حداقل شما هم در پیشبرد آنها نقشی دارید و در جریانشان هستید، یعنی در نقطه امنی قرار دارید.

این موضوع به خصوص وقتی که شخص دیگری از عهده انجام آن کار برنمی‌آید و مدیر شما به این نتیجه می‌رسد که وجود شما در شرکت ضروری است، بیشتر به چشم می‌آید. اگر مرتب دانش‌تان را در کار بالاتر می‌برید، تخصص‌های جدیدی یاد می‌گیرید یا مسئولیت‌های تازه‌ای را می‌پذیرید و ارزش‌های جدیدی را خلق می‌کنید، در جای امنی قرار دارید.

شایع‌ترین نشانه برای در خطر بودن شغلتان، تذکر گرفتن در مورد عملکردتان یا وقتی است که مدیرتان در مورد کارتان با شما جلسه می‌گذارد.

کم پیش می‌آید که اخراج بدون هشدار انجام شود. اگر نشانه‌ای می‌بینید مثل اینکه هزینه‌ها به طور ناگهانی کم می‌شود یا پرداخت حقوق دیگر مثل سابق مرتب صورت نمی‌گیرد یا اینکه مدیرتان آنطور که باید در دسترس نیست باید نگران شوید.

به عقیده نوید که کارشناسی ارشد پژوهش هنر خوانده و کار آزاد دارد، محیط کار، نقش کلیدی در به وجود آمدن احساس امنیت شغلی دارد. او توضیح می‌دهد: «احساس امنیت شغلی چند مولفه دارد و یکی از آنها فضا یا محیط کار است. اینکه احساس نکنی که به تو بی‌احترامی می‌شود یا به محض انتقاد کردن از آینده شغلی‌ات بترسی. فضا باید بدون ترس باشد و قانون به شکلی اجرا شود که به خاطر اشتباهات کوچکی که برای هرکسی ممکن است اتفاق بیافتد از کار بیکار نشوید.»

او ادامه می‌دهد: «وجود شفافیت نکته مهم دیگری است. باید شرایط به گونه‌ای باشد که مدیران براساس سلایق شخصی تو را تغییر ندهند. بدانی با چه کسی طرف هستی و مجبور نباشی به همه توضیح دهی».