این پرسشنامه استاندارد از نوع فایل ورد و به همراه تمامی اطلاعات مربوط به نمره گذاری، تفسیر، و … در قالب جداول زیبا و آماده تکثیر ارائه گردیده است. پس از پرداخت موفق می توانید به صورت آنلاین اقدام به دانلود فایل مربوطه بپردازید.
هدف: ارزیابی عوامل موثر بر میزان مشارکت افراد در پرداخت زکات (ایمان به خدا، عوامل سازمانی، نوع دوستی، نوع منفعت گرایی، رضایت شخصی)
تعداد سوال: 21
تعداد بعد: 5
شیوه نمره گذاری: دارد
روایی و پایایی: دارد
منبع: دارد
نوع فایل: word 2007
همین الان دانلود کنید
قیمت: فقط 4500 تومان
زکات از واجبات مالی در دین اسلام است که بر اساس آن، مسلمانان باید مقدار معینی از ۹ قلم کالا برای مصرف در زندگی فقراو سایر امور عمومی اجتماعی بپردازند. این ۹ کالا عبارتند از نقدین (طلا و نقره)، انعام ثلاثه ( گاو، گوسفند و شتر) و غلات اربعه(گندم، جو، کشمش و خرما). مقدار پرداختی هر یک از این کالاها متفاوت بوده و در فقه تعیین شده است.
زکات از جمله مهمترین واجبات است و تأکید بسیاری بر آن شده است. زکات از فروع دین شمرده شده و در منابع دینی در کنار نماز و جهاد قرار گرفته و یکی از پنج ستون دین است. در ۵۹ آیه قرآن و حدود ۲۰۰۰ روایت به زکات اشاره شده است. در قرآن در بسیاری از موارد از واژه صدقه برای اشاره به زکات استفاده شده است و در فقه، زکات را صدقه واجب می‌خوانند.
زکات دو نوع دارد: زکات بدن که همان زکات فطره است و در عید فطر پرداخت می‌شود و زکات مال که به غلات چهارگانه، دامها و سکه‌ها با شرایط خاصی تعلق می‌گیرد.
زکات از ریشه لغوی «ز ک و» دلالت بر رشد و نمو و زیاد شدن دارد.[۱] خلیل بن احمد درباره معنای لغوی زکات می‌گوید: «زکات مال به معنای پاک کردن آن است و جمله «زکا الزرع یزکو زکاء» به معنای رشد کردن کشتزار و محصولات است.»[۲]راغب اصفهانی اصل زکات را به‌معنای رشدی که از برکت خداوند به‌دست آمده می‌داند.[۳] و علامه طباطبایی معنای لغوی زکات را تطهیر ذکر می‌کند.[۴]
زکات در اصطلاح شرعی به‌معنای وجوب پرداخت اندازه معینی از برخی اموال است که به حد نصابی خاص رسیده باشد. علت اینکه این واجب، زکات نامیده شده، امید به برکت یافتن مال، یا برای پاکیزه کردن نفس انسان است.[۵]
زکات معنای عامی هم دارد که به همۀ کمک‌های واجب و مستحب به دیگران گفته می‌شود.
در برخی از آیات قرآن[۶] برای اشاره به زکات از واژه صدقه استفاده شده است، برای زکات واجب از اصطلاح صدقه واجباستفاده می‌شود تا از صدقه‌های مستحب متمایز شود.
بنابر نظر راغب اصفهانی صدقه در اصل برای امور مستحبی و زکات در امور واجب استعمال می‌شود؛ اما به زکات واجب از آن جهت که صاحبش آن را از روی میل و رغبت می‌پردازد، صدقه نیز می‌گویند.[۷]
زکات در قرآن و روایات
زکات از مهمترین برنامه‌های اقتصادی اسلام است. این واژه به همراه مشتقاتش در قرآن ۵۹ مرتبه در ۲۹ سوره و ۵۶ آیه به کار رفته، که ۲۷ مورد در کنار نماز آمده است:وَالَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَاةِ فَاعِلُونَ ﴿٤﴾[ مؤمنون–۴] الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ…﴿٤١﴾[ حج–۴۱] …وَالْمُقِيمِينَ الصَّلَاةَ ۚ وَالْمُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالْمُؤْمِنُونَ بِاللَّـهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أُولَـٰئِكَ سَنُؤْتِيهِمْ أَجْرًا عَظِيمًا ﴿١٦٢﴾[ نساء–۱۶۲] رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّـهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ ۙ…﴿٣٧﴾[ نور–۳۷]
در کتاب وسایل الشیعه و مستدرک آن، ۱۹۸۰ حدیث در این باب آمده است که اهمیت بالای آن را می‌رساند. بخشی از آثار زکات در روایات عبارتند از:
|
ترک کردن زکات آثار زیانباری برای تارک آن دارد که عبارتند از:
|
وجوب زکات
وجوب زکات از ضروریات دین اسلام و مورد اتفاق همه مسلمانان است و انکار وجوب آن موجب ارتداد خواهد شد.[۳۷] زکات از عبادات به‌شمار می‌رود، از این رو، نیت (قصد قربت) در آن شرط است.[۳۸]
از آیات مختلف قرآن از جمله آیه ۱۵۶ سوره اعراف، ۳ سوره نمل، ۴ سوره لقمان، و آیه ۷ سوره فصلت که همه از سوره‌های مکّی هستند، چنین استفاده می‌شود که: حکموجوب زکات در مکه نازل شده است، و مسلمانان موظف به انجام این وظیفه اسلامی بودند؛ ولی هنگامی که پیامبر(ص) به مدینه مهاجرت کرد و پایه حکومت اسلامیرا گذارد از طرف خداوند مأموریت یافت که زکات را شخصاً از مردم بگیرد – نه اینکه خودشان به میل و نظر خود، در مصارف آن صرف کنند -. آیه شریفه «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً…»[۳۹] در این هنگام نازل شد. مشهور این است که نزول این آیه در سال دوم هجرت بود و سپس مصارف زکات به طور دقیق در آیه ۶۰ سوره توبه بیان گردیده است.[۴۰]
زکات در ادیان سابق
زکات علاوه بر دین اسلام در ادیان پیشین نیز بوده است؛ یعنی زکات به همراه نماز از مشترکات همه ادیان آسمانی است و آیات بسیاری در قرآن کریم گواه این مدعاست.[۴۱]
با بررسی آیات و روایات در می‌یابیم که زکات در اسلام همانند زکات در دیگر ادیان الهی نیست که صرفا مبتنی بر یک نوع وصیت و سفارش اخلاقی باشد؛ بلکه واجبی الهی است و بی‌اعتنایی به آن فسق بوده و منکر وجوب آن، کافر است.[۴۲]
موارد زکات
زکات به نه چیز تعلق می‌گیرد:
۱- گندم، ۲- جو، ۳- خرما، ۴- کشمش، ۵- طلا، ۶- نقره، ۷- شتر، ۸- گاو، ۹- گوسفند.
برخی سرمایه را نیز به موارد فوق افزوده‌اند؛ هرچند نظر رایج در بین علمای شیعه این است که پرداختن زکات سرمایه را مستحب می‌دانند.[۴۳] [۴۴] اگر کسی یکی از این موارد را مالک باشد، طبق شرایطی واجب است مقداری از آن، که در شریعت معین شده را پرداخت کند.
در پرداخت زکات نیت لازم است، چون زکات یک واجب مالی و عبادی است و بر زکات دهنده واجب است آن را برای قربت و امتثال فرمان خداوند پرداخت کند.مراجع تقلید برای وجوب و نصاب موارد زکات احکامی بیان کرده‌اند که لازم است برای اطلاع دقیق از آنها به رسالۀ توضیح المسائل مراجعه کرد. نظر مشهور فقها در این احکام چنین است:
شرایط زکات غلات
برای زکات غلات (گندم، جو، خرما و کشمش) دو شرط وجود دارد:
۱. مالک بودن زراعت
۲. رسیدن به مقدار نصاب (۲۰۷ مَن، معادل۸۴۷ یا ۸۸۵ کیلوگرم)
مقدار زکات با توجه به شرایط مختلف آبیاری بین یک دهم تا یک بیستم محصول است.[۴۵]
شرایط زکات طلا و نقره
برای زکات طلا و نقره سه شرط وجود دارد:
۱. زکات طلا و نقره در صورتی واجب می‌شود که آن را سکه زده باشند و معامله با آن رواج داشته باشد.
۲. گذشتِ سال.
۳. رسیدن به مقدار نصاب. نصاب اول طلا بیست مثقال شرعی (حدود ۶۹ گرم) و نصاب اول نقره دویست درهم (حدود ۶۰۰ گرم) و زکات آن یک چهلم است.[۴۶]
شرایط زکات حیوانات
برای زکات دام (شتر، گاو، گوسفند) چهار شرط وجود دارد:
۱. گذشتِ سال
۲. چریدن از علف بیابان نه علوفه چیده شده
۳. بی‌کار بودن حیوان در طول سال
۴. رسیدن به مقدار نصاب. نصاب اول شتر ۵ نفر است که یک گوسفند زکات آن است. زکات اول گاو ۳۰ رأس است که زکات آن یک گوساله دو ساله است. زکات اول گوسفند ۴۰ رأس و زکات آن یک گوسفند است.[۴۷]
موارد مصرف زکات
در آیه زکات «انَّما الصَّدقاتُ للفُقَراء و المَساکین و العاملین عَلَیها وَ المُؤلَّفَةِ قُلُوبُهُم وَ فی الرّقاب و الغارمین و فی سبیل الله و ابن السبیل فریضَة مِنَ الله و الله عَلیمٌ حکیم»[۴۸] به صراحت موارد مصرف زکات را بیان کرده است. مراد از صدقات در این آیه زکات واجب[یادداشت ۱] است.[۴۹]
واژه «إِنَّمَا» دلالت بر انحصار مصرف زکات در موارد هشت‌گانه دارد.[۵۰] در بیان تعیین موارد مصرف زکات مفسّران[۵۱] و فقها[۵۲] بدین آیه استناد نموده‌اند و در این موارد، اختلافی ندارند.
صدقات، منحصرا در این موارد هشت‌گانه به مصرف می‌رسد:
- فقرا
- مساکین
- متصدیان اداره صدقات و مأموران جمع‌آوری زکات
- افرادی که به وسیله کمک‌های مالی، تمایل بیشتری به اسلام پیدا می‌کنند و تألیف قلوب در آنها به‌وجود می‌آید
- کسانی که برده هستند و برای آزادی آنها از زکات استفاده می‌شود
- بدهکاران
- هر امری که رضای خداوند در آن باشد
- ابن سبیل: افرادی که در راه مانده‌اند و درمانده شده‌اند[۵۳]
تعلق زکات به سادات
زکات واجبِ افراد غیرسید به سادات تعلق نمی‌گیرد.
زکات در مذاهب فقهی شیعه و اهل سنت
تفاوت‌هایی در احکام زکات بین مذاهب شیعه و اهل سنت وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
| عنوان | شیعه | مالکی | شافعی | حنفیه | حنبلی |
|---|---|---|---|---|---|
| عقل و بلوغ به عنوان شروط زکات | شرط است | شرط نیست | شرط نیست | شرط است | شرط نیست |
| زکات بر غیر مسلمان | واجب است | واجب است | واجب نیست | واجب نیست | واجب نیست |
| زکات با وجود بدهی | واجب است | در زکات طلا و نقره، اگر بدهی‌اش به‌اندازه میزان نصاب است، از زکات جلوگیری می‌کند و در غیر این صورت و نیز در زکات مابقی اجناس، دین مانع پرداخت زکات نیست | واجب است | حق الله، جلوی زکات را نمی‌گیرد و حق الناس جلوی زکات را می‌گیرد | واجب نیست |
| اسکناس | زکات ندارد ولی خمس دارد | زکات ندارد مگر زمانی که به‌اندازه نصاب طلا و نقره برسد | زکات ندارد مگر زمانی که به‌اندازه نصاب طلا و نقره برسد | زکات ندارد مگر زمانی که به‌اندازه نصاب طلا و نقره برسد | زکات ندارد مگر اینکه تبدیل به طلا و نقره شود |
| شمش | زکات ندارد | زکات دارد | زکات دارد | زکات دارد | زکات دارد |
| سرمایه | زکات ندارد هرچند مستحب است | زکات دارد | زکات دارد | زکات دارد | زکات دارد |
| منظور از «سبیل الله» در مصرف زکات | هر کاری که از جمله مصالح عمومی مسلمانان باشد(رزمندگان اسلام، بیمارستان، مساجد، مدارس و… | فقط رزمندگان مسلمان | فقط رزمندگان مسلمان | فقط رزمندگان مسلمان | فقط رزمندگان مسلمان |
| زکات فطره بر مال طفل و دیوانه | واجب نیست | واجب است و ولی باید زکات را از مال طفل و مجنون خارج کند | واجب است و ولی باید زکات را از مال طفل و مجنون خارج کند | واجب است و ولی باید زکات را از مال طفل و مجنون خارج کند | واجب است و ولی باید زکات را از مال طفل و مجنون خارج کند[۵۴] |
| خمس | در ۷ مورد[۵۵] خمسواجب است | خمس فقط در غنائم جنگی و گنج واجب است | خمس فقط در غنائم جنگی و گنج واجب است | خمس فقط در غنائم جنگی و گنج واجب است | خمس فقط در غنائم جنگی و گنج واجب است |
| مصرف خمس | خمس دو قسم می‌شود.[۵۶] سهم امام؛ امام یا نائب او در مصالح عمومی خرج می‌کند. سهم سادات؛ به سادات نیازمند می‌رسد | همه سهام به امام می‌رسد و با نظر او مصرف می‌شود | ۵ سهم می‌شود. سهم رسول در مصالح مسلمانان خرج می‌شود. سهم ذوی القربی به هاشمی‌ها داده می‌شود(نه صرفا سادات فقیر). سه سهم بقیه به فقرا و مساکین داده می‌شود(نه صرفا سادات) | سهم رسول منتفی شده است. سهم نزدیکان رسول نیز به فقرای سادات و غیر سادات داده می‌شود. مابقی سهام نیز به نیازمندان داده می‌شود | ۵ سهم می‌شود. سهم رسول در مصالح مسلمانان خرج می‌شود. سهم ذوی القربی به هاشمی‌ها داده می‌شود(نه صرفا سادات فقیر). سه سهم بقیه به فقرا و مساکین داده می‌شود(نه صرفا سادات)[۵۷] |
زکات فطره
زکات فطره مالی است که پرداخت آن با شرایطی پس از پایان ماه رمضان و با حلول عید فطر واجب می‌شود. مقدار آن یک صاع (تقریبا سه کیلو) گندم یا جو یا خرما یا کشمش برای هر نفر است و هر فرد مکلف باید برای خود و افرادی که نان‌خور او محسوب می‌شوند این زکات را بدهد. به جای هر یک از این ها می‌توان قیمت آن را نیز به فقیر داد.
زکات سایر نعمت‌ها
در معنای گسترده زکات، برای هر نعمتی زکاتی است که با ادای آن، نعمت رُشد و برکت پیدا می‌کند. مطابق روایت امام صادق(ع) در کتاب مصباح الشریعه زکات اعضای بدن چنین هستند:
|
در کتاب غرر و درر از امیرالمؤمنین علی(ع) زکات برخی نعمت‌ها این‌گونه بیان شده است:
|
زکات و مالیات
امروزه در مورد زکات بحث‌های مختلفی وجود دارد از جمله رابطه زکات و مالیاتی که دولت می‌گیرد و انحصار زکات در موارد نُه گانه. گروهی وجود مالیات را جایگزین زکات می‌دانند و در مقابل برخی با توجه به آیات و روایات و موارد وجوب و موارد مصرف، مالیات و زکات را دو مقولۀ جدا می‌دانند.[۵۸] [۵۹] برخی روشنفکران زکات را منحصر در نه چیز ندانسته و همه تولیدات صنعتی، کشاورزی و غیره را مشمول آن می‌دانند.[۶۰]