روز دفاع و زمان ارائه نهایی کار پایان‌نامه یکی از رویدادهای مهم عمر دانشجویی است. در این زمان هر چقدر هم همه چیز مهیا باشد، استرس نهفته‌ای وجود دارد که شاید پایان‌نامه مورد قبول داوران پایان‌نامه نباشد. در بسیاری از دانشگاه‌ها مرسوم است که علاوه بر استاد داور داخلی دانشگاه از یک یا چند داور خارجی نیز در روز دفاع دعوت می‌شود. حضور داوران خارجی و عدم شناخت از آن‌ها ممکن است، کار را کمی دشوار کند. رعایت نکات و اصول زیر به شما کمک می‌کند تا با آرامش خیال بیشتری روز دفاع را سپری کنید
-
تجهیزات روز دفاع را بررسی کنید.
در جلسات دفاع که معمولاً فایل ارائه پایان‌نامه از طریق برنامه‌ی پاورپوینت ارائه می‌شود، نیاز است ملزومات مربوط به پخش اسلایدها مورد بررسی قرار گیرد، موارد زیر را در تجهیزات روز دفاع مد نظر قرار دهید:
- لپ‌تاپ یا کامپیوتری که بر روی آن فایل را ارائه می‌دهید.
- برنامه مورد نظر فونت‌های به کار رفته و اطمینان از اینکه فونت‌های استفاده شده بر روی سیستم نصب باشند.
- شارژ دستگاه به اندازه کافی باشد.
- زمان و سرعت نمایش اسلایدها تست شوند.
- قلم و کاغذ برای یادداشت احتمالی از نظرات داوران آماده باشد.
- و نکته پایانی اینکه سالن دفاع را قبل از ارائه از لحاظ امکانات، نور و وسایل پذیرایی بررسی کنید.
-
ارائه خود را تمرین کنید.
در زمان ارائه پایان‌نامه که حاصل چندین ماه تلاش شماست، باید آمادگی کامل داشته باشید. تا آنجا که ممکن است مطالب را از روی نوشته نخوانید. مطالب را به خاطر بسپارید و سعی کنید همانند یک داستان جذاب مراحل پژوهش خود را توضیح دهید. سرعت اسلایدها با صحبت‌های شما باید هماهنگی لازم را داشته باشند. بهتر است در بالای اسلایدها فصلی که در حال ارائه هستید مشخص باشد، تا مخاطبان شما ترتیب ارائه شما را تشخیص دهند. مدیریت زمان را در نظر داشته باشید و سعی کنید در زمانی که برای دفاع معین کرده‌اند، ارائه خود را به پایان برسانید.
-
نظرات داوران را جدی بگیرید.
داورانی که برای روز دفاع شما حاضر هستند، از تجربه و دانش بالایی در موضوع شما برخوردار هستند. داوران قبل از حضور در جلسه دفاع یک بار پژوهش شما را مطالعه کردند و در زمان دفاع به تسلط شما نسبت به کار واقف می‌شوند. نظرات، پیشنهادها و انتقادهای مطرح شده از سوی داوران را به منزله‌ی یادگیری در نظر بگیرد. بکوشید از صحبت‌های داوران برای بهبود کار خود بهره بگیرید. صحبت‌های آنان را در صورت نیاز یادداشت کنید. در صورتی که متوجه نکته‌ای نشده‌اید پس از جلسه دفاع خواهش کنید که برای شما به صورت مکتوب موضوع را شرح دهند. یادداشت‌های اساتید را پس از اتمام جلسه جمع‌آوری کنید و برای بازنگری آتی پایان‌نامه از یادداشت‌ها بهره ببرید.
-
از پژوهش خود دفاع کنید.
پس از ارائه نظرات داوران، نکاتی که برای آن‌ها به صورت سوال مطرح شده است را پاسخ دهید. در بسیاری از جلسات دفاع مرسوم است به دانشجو برای پاسخ به سوالات زمانی داده می‌شود. اما در زمان‌هایی لازم است سرعت عمل در پاسخ به سوالات داشته باشید. در صورتی که داور منظور شما را درست درک نکرده است و یا برداشت اشتباهی از نکات شما دارد، با حفظ احترام و ادب، مطالب را روشن بیان کنید. گاه سوء‌تفاهم‌هایی موجب می‌شود پایان‌نامه زیر سوال برده شود. در این زمان وظیفه دانشجو این است که با ادله‌ی علمی سعی در دفاع از پژوهش خود داشته باشد. این دفاع را زمانی می‌توانید به نحو احسن انجام دهید که بر موضوع خود کاملاً اشراف داشته باشید.
-
تشکر و قدردانی کنید.
از اساتید راهنما و مشاور خود که در ارائه کار پایان‌نامه شما زحمات زیادی کشیده‌اند، در پایان تشکر کنید. نسبت به اساتید داور که سعی در غنا بخشیدن به پژوهش شما داشته‌اند، موضع تدافعی نداشته باشید، بلکه نسبت به آنان سپاسگزار باشید. در صورت نیاز از سازمان‌ها، موسسات و ارگان‌هایی که در زمان پژوهش به آن‌ها مراجعه داشتید نیز نام ببرید. تشکر از تمام افراد و سازمان‌هایی که در پژوهش شما نقش داشته‌اند، از ارزش کار شما نمی‌کاهد. به طور معمول یک پایان‌نامه حاصل یک کار تیمی است. در پایان کار همه افراد تیم باید مورد تشویق و قدردانی قرار گیرند.
نتیجه گیری:
جلسه دفاع پایان‌نامه، برای یادگیری و بازنگری پژوهش فرصت مناسبی است. علاوه بر تسلط علمی و موضوعی بر روی پژوهش خود، رعایت نکات و اصولی در برپایی یک جلسه دفاع عالی به شما کمک خواهد کرد. داورانی که در روز جلسه دفاع حاضر هستند، برای یاری رساندن به شما در بهبود پژوهش نکاتی را مطرح خواهند کرد. به کارگیری و رعایت این نکات می‌تواند خاطره بسیار خوبی در طی کردن این مرحله داشته باشد. برای آن‌که همه مراحل فوق را بتوانید پیاده کنید، بهتر است در یک جلسه دفاع قبل از روز ارائه خود شرکت کنید.