هدف: ارزیابی میزان موفقیت اساتید در ارزشیابی
تعداد سوال: 5
تعداد بعد: 1
شیوه نمره گذاری: دارد
تفسیر: دارد
روایی و پایایی: دارد
منبع: دارد
نوع فایل: word 2007
همین الان دانلود کنید
قیمت: فقط 2900 تومان
ارزشیابی چیست؟
مهم‌ترین فعّالیّتی که پس از اجرای برنامه‌های آموزشی صورت می‌گیرد ارزشیابی از دانش آموزان است. ارزشیابی فرآیندی است که بوسیله آن میزان دست یابی به اهداف آموزشی برای معلّم و شاگرد تعیین می‌گردد. برای این که عملکرد دانش‌آموز به طور شایسته معیّن شود معلّم بر اساس ملاکهای خاص خود و میزان تغییری که در رفتار شاگرد پدید آمده است داوری می‌کند. در واقع ارزشیابی آخرین مرحله از فعّالیّتهای آموزشی معلّم و تکمیل کننده‌ی سایر فعّالیّتهای اوست.
در واقع، بیشتر معلّمان همین انتظار را از ارزیابی و ارزشیابی دارند. اگر همین انتظار را از ارزیابی داشته باشیم شیوه‌ی آموزشی و ارزیابی ما، همان شیوه و ارزیابی دهه‌های گذشته خواهد بود. در حالی که امروزه شیوه‌ی جدید نظام آموزشی کشورمان با تکیه بر فلسفه‌ی تعلیم و تربیت اسلامی و همچنین براساس شیوه‌های نوین آموزشی کشورهای پیشرفته پیش می‌رود. با این شیوه، آموزش در خدمت ارزشیابی خواهد بود؛ در حالی که امروزه کارشناسان آموزشی معتقدند که ارزشیابی باید در خدمت آموزش باشد. یعنی، آموزش باید مشخّص کند که چگونه و از چه ابزاری برای ارزشیابی باید بهره جست. اگر با دید نو به ارزشیابی نگریسته شود، ارزشیابی سازنده و کارآ و اثربخش خواهد بود. « در این صورت است که ارزشیابی پویا و رشد دهنده می‌شود، به طوری که همواره در فرآیند آموزش جاری است و این معنای ارزشیابی ” رشد دهنده ” ، ” پویا ” و ” مستمر ” است.»(رستگار، 11388: 13) در گذشته، معمولاً در پایان هر ترم (ثلث) ارزشیابی حداکثر با دو روش – کتبی و شفاهی – به عمل می‌آمد در حالی امروزه، معلّمان فعّال با ابزارها و روش‌های مختلف و در ساعات متعدّد، ارزیابی به عمل می‌آورند تا هم از کارآیی روش تدریس خودشان و هم دانش‌آموزان از شیوه‌ی یادگیری، فعّالیّت و پیشرفت خودشان آگاهی پیدا کنند و در نهایت برای افزایش نقاط قوّت و هم برای مرتفع ساختن نقاط ضعف خودشان چاره‌اندیشی بکنند. « از کاربردهای مهم و اساسی ارزشیابی گرفتن بازخورد به معلّم، دانش آموز و والدین است که کمتر مورد عنایت قرار گرفته و بدان توجّهی در خور لحاظ نشده است.»(رستگار،1388: 8) این ارزیابی هست که شیوه‌ی آموزش و یادگیری دانش‌آموزان را مشخّص و جهت می‌دهد. در شیوه‌ی جدید نظام آموزشی فواید ارزشیابی، بیشتر متوجّه دانش آموزان است تا معلّمان. با توجّه به این مقدّمه، می‌توان ارزشیابی پیشرفت تحصیلی را بدین‌گونه تعریف کرد:
ارزشیابی(Evaluation): سنجش عملکرد یادگیرندگان و مقایسه‌ی نتایج حاصل با اهداف آموزشی از قبل طرّاحی شده به منظور تعیین میزان پیشرفت یا افت تحصیلی دانش آموزان و در نهایت تلاش کلّیاز سوی هر سه – معلّم، دانش آموز و والدین – برای افزایش نقاط قوّت و مرتفع ساختن نقاط ضعف خودشان.
انواع ارزشیابی
آ) ارزشیابی آغازین( Preevaluation)
ارزشیابی آغازین یا سنجش آغازین (Preassessment) در آغاز درس و قبل از شروع فعّالیّتهای آموزشی معلّم و کوشش‌های یادگیری دانش آموزان اجرا می‌شود. «منظور از سنجش آغازین یا ارزشیابی آغازین نخستین اقدام معلّم از بابت اررزشیابی دانش آموزان است و معمولاً به دو منظور یعنی برای پاسخ دادن به دو پرسش زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
1. آیا یادگیرندگان از قبل بر دانش و مهارت‌های پیش نیاز درس تازه تسلّط کسب کرده‌اند؟
2. یادگیرندگان چه مقدار از هدف‌ها و محتوای درس تازه را قبلاً یاد گرفته‌اند؟»( سیف، 1387: 439)
ب) ارزشیابی پایانی یا نهایی 🙁Terminal Evaluation)
این نوع ارزشیابی بیشتر در مدارس کشور ما و در هر سه مقطع رواج داشته ولی امروزه از مقطع ابتدائی رخ بربسته است و در حال حضر در دوره های اوّل و دوّم دوره‌ی متوسّطه اعمال می‌شود. این نوع ارزشیابی معمولاً در پایان دوره‌ی آموزشی یعنی در پایان یک سال و یا نیمسال تحصیلی صورت می‌گیرد که به آن ارزیابی نهایی یا تراکمی و یا پایانی گفته می‌شود و منظور از آن تعیین نوع عملکردها یا هدفهای نهایی است. در واقع از نتایج این نوع ارزشیابی در پایان نیمسال اوّل برای رفع نواقصات آموزشی و در پایان یک سال تحصیلی، برای ارتقاء دانش آموزان به پایه‌ی بالاتر صورت می‌گیرد. معلّم به کمک این ارزیابی، معلوم می‌کند که یاد گیرندگان تا چه میزانی به اهداف اصلی درس دست یافته‌اند و پیشرفت کلّی آنان چه وضعی دارد؟ لازم به ذکر است که از این نوع ارزشیابی، به عنوان ارزشیابی مجموعی یا تراکمی (Summative Evaluation) نیز یاد می‌شود.
ج) ارزشیابی تکوینی یا مستمر(Formative Evaluation)
ارزشیابی مستمر معادل فارسی عبارت ” Formative Evaluation ” می‌باشد. واژه‌ی ” Formative “ را به معنای تکوینی، سازنده، رشد دهنده و شکل دهنده ترجمه کرده‌اند. به نظر می‌رسد اگر به جای کلمه‌ی ارزشیابی مستمر از عبارات ارزشیابی پویا، ارزشیابی سازنده ، ارزشیابی رشد دهنده و… استفاده شود، مطلوب واقع خواهد گشت. این نوع ارزشیابی، نه در پایان دوره‌ی آموزشی بلکه در طول دوره‌ی آموزشی- در فرآیند آموزشی- اجرا می‌شود و هدف از آن این است که از نحوه‌ی یادگیری و پیشرفت دانش آموزان و از شیوه‌ی راهنمایی معلّم اطّلاع حاصل گردد و به رفع مشکلات آموزشی در حین فرآیند آموزشی پرداخته شود. به این نوع ارزشیابی، ارزشیابی تکوینی گفته می‌شود چون زمانی اجرا می‌شود که یادگیری هنوز در حال تکوین و شکل‌گیری است.
ارزشیابی تکوینی و سازنده، فقط فعّالیّتهای داخل کلاس و مدرسه‌ی دانش آموزان را شامل نمی‌شود؛ چرا که همه‌ی ما به آموزش‌های رسمی و غیررسمی باور داریم. لذا در این نوع ارزشیابی، فعّالیّتهای خارج از کلاس دانش آموزان نباید مورد غفلت واقع گردد.
شیوه‌های ارزشیابی
امروزه برای سنجش و ارزشیابی در مدارس و دانشگاه‌ها از چند آزمون بیش از همه استفاده می‌شود که عبارتند از: آزمون‌های تشریحی (سؤالات واگرا و همگرا)، آزمون‌های کوته پاسخ و آزمون‌های عینی و آزمون‌های شفاهی. در آزمون‌های تشریحی یا انشایی دانش آموز به یاری مفاهیم و بیان خود به پرسش‌ها پاسخ می‌دهد. از همکاران گرامی انتظار می‌رود که نسبت به سؤالات انشایی از نوع واگرا بیشتر بها دهند؛ چرا که سؤالات انشایی هست تخیّل و خلّاقیّت دانش آموزان را بروز و پرورش می‌دهد. آزمون عینی که از پرسش‌های زیاد و متنوّع تشکیل یافته است از آزمون شوندگان می‌خواهد در بیان پاسخ‌های مختلف برای هر پرسش پاسخ درست را بیابند و در پاسخنامه مشخص کنند. آزمون‌های کوته پاسخ در حد فاصل میان آزمون‌های تشریحی و عینی قرار دارند.
آزمون کوته پاسخ انواع مختلف سوالات کامل کردنی، نقطه چین و چواب کوتاه را شامل می‌شود. آزمون شفاهی برای دانش آموزان با هدف آزمون دانش آموزانی که نمی‌توانند از دستهای خود به طور شایسته بهره جویند تهیّه شده است ولی معمولاً در کلیّه‌ی مدارس رواج قابل توجّهی دارد. این روش موجب حفظ کردن طوطی‌وار مطالب توسط دانش آموزان می‌شود و وقت زیادی از کلاس را تلف می‌کند. این روش برای کلاسهای پرجمعیّت نمی‌تواند روش مناسب باشد.
ابزارهای ارزشیابی
امروزه ابزارهای متعدّدی برای ارزشیابی دانش آموزان طرّاحی شده است که به صورت فهرست‌وار به نمونه‌ای از آن‌ها اشاره می‌رود:
آ. فهرست مشاهدات: معلّم در این روش، ابتدا اهداف آموزشی مورد نظرش را در قالب پنج عنصر و در راستای ارتباط با چهار عرصه بر روی کاغذ طرّاحی کرده و با تکمیل این جدول برای دانش آموزان– چه به صورت انفرادی و چه به صورت گروهی- در مورد میزان تحقّق یا عدم تحقّق اهداف آموزشی مورد به قضاوت می‌پردازد. در صورت عدم تحقّق پذیری، باید به بازنگری فرآیند آموزشی و یادگیری بپردازد.
ب. پروژه: پروژه یا واحد کار معمولاً به فعّالیّتهای اطلاق می‌شود که در راستای اهداف برنامه‌ی درسی طرّاحی شده و نسبت به تکالیف معمولی پیچیده‌تر، زمان‌بر و دقّت طلبی بیشتری نیاز دارد. این قسم از ابزار ارزشیابی می‌تواند هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی انجام پذیرد. برای این که واحد کار دانش آموزان به نتایج مطلوبی منجر گردد، باید فعّالیّتهای آنان در مسیر درست هدایت گردد. بهتر است موضوعات پیشنهادی مورد علاقه‌ی آنان باشد. در سطوح پایین‌تر به فرآیند کار نسبت به نتایج کار، توجّه بیشتری شود. سعی شود فرآیند کار دانش آموزان به درستی ارزشیابی شود تا موجب دلسردی آنان نشود.
ج. پوشه‌ی کارنما: پوشه یا پوشه‌ی کارنما و به عبارت دیگر، پوشه‌ی کار است. مجموعه‌ی کار دانش آموز در این پوشه قرار می‌گیرد. از جمله، آزمون‌های کاغذ مدادی، نقّاشی‌ها، کارهای پژوهشی، خلاصه‌نویسی و… در پوشه قرار می‌گیرد. سعی کنید این اختیار عمل را به دانش آموز بدهید که بهترین نوع کار و اثرش را انتخاب و در پوشه‌ی کارش قرار دهد. مهم‌ترین مزیّت پوشه‌ی کار این است که خود دانش آموز و حتّی اعضای خانواده‌اش، آثارش را می‌بینند و از میزان پیشرفت او آگاهی پیدا می‌کنند و برای رفع نواقصاتش چاره‌اندیشی می‌کنند.
د. آزمون عملکردی: آزمون بسیار جامع و معتبری است که تمام سطوح آموزشی را می‌سنجد. « تکالیف و آزمون‌های عملکردی، آموخته‌های فراگیر را در حیطه‌های مختلف در عمل به کار می‌گیرد و فراگیر طیّ انجام آن، نشان می‌دهد تا چه اندازه در کاربرد آموخته‌ها تواناست.»(رستگار، 1388: 106). در گذشته، فقط از سطح دانشی و شناختی دانش آموزان از طریق ارزشیابی‌ها، می‌شد اطّلاعاتی را به دست آورد و فهمید که میزان سطح دانشی آنان تا چه اندازه است. به عنوان مثال: دانش آموزان دوره‌ی اوّل متوسّطه (راهنمایی سابق) تا چه اندازه می‌توانستند مفاهیم عملی آموخته شده در درس حرفه وفن را عملیّاتی بکنند؟ در واقع این نوع آزمون از دانش آموزان می‌خواهد که آموخته‌های خودشان را به صورت عملی و مهارتی به عرصه‌ی ظهور در آورند. این آزمون به این زیر شاخه‌ها تقسیم می‌شود: آزمون عملکرد کتبی( طرّاحی نحوه‌ی قرار گرفتن مولکول‌های جامد، مایع و گاز، طرّاحی سیم کشی کلید دوپل و…)، آزمون شناسایی(تشخیص مضاف و مضاف الیه از هم، از دانش آموز بخواهید دلیل روشن نشدن کامپیوتر را از طریق کندوکاو پیدا کند. و…)، آزمون عملکردی در شرایط شبیه‌سازی شده (از دانش آموزان بخواهید نحوه‌ی امدادرسانی به مصدومین آتش‌سوزی، زلزله و جنگ را به نمایش بگذارند و…) نمونه‌ی کار ( از دانش آموز بخواهید عملاً دوچرخه سواری کند، یک آزمایش را انجام بدهد، با استفاده از لامپ، کلید و سیم بتواند لامپ را روشن کند و…)