تحریک پذیری شامل احساس خشم یا ناامیدی است که اغلب حتی در مورد کوچکترین چیزها ایجاد ‌می‌شود. در حالی که تحریک پذیری ‌می‌تواند طبیعی باشد و همه گاه به گاه آن را تجربه ‌می‌کنند، اما ممکن است نشانه از یک بیماری زمینه‌ای دیگر باشد. اگر احساس تحریک پذیری دائمی‌، فراگیر یا ناراحت کننده‌ای دارید، با پزشک خود صحبت کنید. چنین احساساتی ‌می‌تواند بیش از حد شود و در زندگی روزمره شما تداخل ایجاد کند. همچنین انجام کارهای عادی روزمره را دشوار ‌نمائید  و حتی ‌می‌تواند روابط شما با دیگران را مختل کند.

تحریک پذیری ممکن است نشانه‌ای از اختلالات روانی مختلفی از جمله استرس، افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه PTSD ، مصرف مواد، اضطراب، اختلال دو قطبی، سندرم قبل از قاعدگی PMS ، کمبود خواب، اختلالات طیف اوتیسم، زوال عقل، درد مزمن  و اسکیزوفرنی باشد. تحریک پذیری یک احساس مشترک است که اکثر  افراد جامعه به طور نسبتاً منظم آن را تجربه ‌می‌کنند. وقتی افراد احساس تحریک پذیری ‌می‌کنند، دلخوری‌های کوچکی که ممکن است به طور معمول از آن چشم پوشی کنند، منبع تحریک و عصبانیت آنها ‌می‌شود.

علائم

تحریک پذیری ‌می‌تواند منجر به تعدادی از رفتارها و احساسات مختلف شود. برخی از علائم رایج تحریک پذیری عبارتند از:

  • تحریک، ناامیدی و دلخوری
  • گیجی و مشکل در تمرکز
  • مشکل در تطابق یا تغییر برنامه‌ها
  • تعرق مفرط
  • خستگی
  • افزایش سرعت تنفس
  • ضربان قلب سریع
  • حساسیت بیش از حد
  • تندخوی
  • تنش

افرادی که احساس تحریک پذیری ‌می‌کنند لزوماً تمام این علائم را تجربه نمی‌کنند یا به طور مداوم این علائم را ندارند. آنها ممکن است در یک لحظه احساس خوبی داشته باشند، اما یک دلخوری کوچک ممکن است تمام خلیقات آنها را تغییر دهد. واکنش بعدی آنها ممکن است متناسب با شرایط به نظر نرسد. این اغلب منجر به تنش بیشتری ‌می‌شود که فرد را حتی بیشتر حساس می‌کند.

تشخیص تحریک پذیری

اگر به طور منظم تحریک پذیر هستید، مهم است که با یک متخصص پزشکی یا بهداشت روان تماس بگیرید. در حین ملاقات با پزشک در مورد مدت، شدت و تأثیر علائم خود با او صحبت کنید. پزشک ممکن از شما در مورد سابقه پزشکی، داروهای مصرفی و عادت‌های زندگی که دارید سوال ‌کند.

پزشک شما همچنین  یک معاینه بدنی انجام ‌دهد و  آزمایشاتی را تجویز کند تا شرایط پزشکی را که ممکن است در ایجاد علائم شما موثر باشد بررسی کند. به عنوان مثال شرایطی مانند پرکاری تیروئید و دیابت ‌می‌توانند احساس تحریک پذیری را افزایش دهد. همچنین ممکن است از شما خواسته شود یک پرسشنامه برای بررسی علائم بیماری‌های روانی مانند اضطراب یا افسردگی پر کنید.

علل تحریک پذیری

علل

تعدادی از موارد وجود دارد که ‌می‌تواند باعث تحریک پذیری شود. اکثر مردم هر از چند گاهی حالات تحریک پذیر دارند اما دوره تحریک پذیری بیش از حد و طولانی مدت ‌می‌تواند نشانه‌ای از بیماری زمینه‌ای سلامت جسمی یا روانی باشد. برخی از علل احتمالی عبارتند از:

  • اضطراب
  • افسردگی
  • قند خون پایین
  • عدم تعادل هورمونی
  • خواب ضعیف
  • سندرم قبل از قاعدگی PMS
  • استرس

در دوران کودکی، خلق و خوی تحریک پذیرتر ‌می‌تواند در طی دوره‌های خاصی از رشد طبیعی باشد. با این حال، این علائم همچنین ‌می‌توانند شاخصی از بیماری مانند اضطراب، اختلال بیش فعالی با کمبود توجه ADHD  یا اختلال سرپیچی مخالفت ODD باشند.

درمان

درمان تحریک پذیری به تشخیص پزشک بستگی دارد. تسکین احساس تحریک‌پذیری شامل درمان علل اساسی است.

سلامت روان و تحریک پذیری

برای تحریک پذیری ناشی از شرایط بهداشت روان مانند اضطراب یا افسردگی، پزشک ممکن است روان درمانی، داروها یا ترکیبی از هر دو را تجویز کند. داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی و سایر داروهای تثبیت کننده خلق و خو ممکن است برایتان تجویز شود.

شرایط جسمی و تحریک پذیری

برای علائم ناشی از یک بیماری پزشکی مانند عدم تعادل هورمونی یا دیابت، پزشکتان درمانی مناسب با نیازهای خاص شما را تجویز ‌می‌کند. صرف نظر از علت اصلی، پزشک شما همچنین ممکن است اصلاحاتی در سبک زندگی را که ‌می‌تواند به بهبود روحیه شما کمک کند، توصیه نمائید. به عنوان مثال، خواب بیشتر و پیروی از یک رژیم غذایی سالم ممکن است مفید باشد.

تحریک پذیری
مدیتیشن برای کاهش تحریک پذیری

کنار آمدن

اگر با احساس تحریک پذیری روبرو هستید، تعدادی از استراتژی‌های مختلف وجود دارد که ‌می‌تواند به شما کمک کند تا با این احساس کنار بیایید. ممکن است دریابید که بعضی از تکنیک‌ها برای شما بهتر از بقیه کار ‌می‌کنند. بنابراین ممکن است انجام برخی آزمایش‌ها برای تعیین اینکه چه استراتژی‌هایی بیشتر به شما کمک ‌می‌کنند، لازم باشد.

خوردن غذاهای سالم و مقوی

غذاهای سالم و مقوی بخورید. پیروی از یک رژیم غذایی سالم و پرهیز از مصرف بیش از حد غذاهای پرچرب، دارای قند بالا ‌می‌تواند در کل احساس بهتری در شما ایجاد کند. که این احساس بهتر  ممکن است به تقویت روحیه شما کمک کند.

ورزش

به طور منظم به فعالیت بدنی بپردازید. ثابت شده است که ورزش منظم بر افسردگی تأثیر مفیدی دارد. پس هر روز مدتی را به ورزش اختصاص دهید. حال این ورزش می‌تواند در باشگاه یا یک پیاده روی در اطراف خانه خودتان باشد.

شناسایی عوامل محرک

عوامل محرک خود را شناسایی کنید. در حالی که برخی از افراد ممکن است بیشتر اوقات احساس تحریک پذیری کنند. اما در موارد دیگر فردی ممکن است متوجه شود که شرایط خاصی وجود دارد که باعث ایجاد این خلق و خو‌ها ‌می‌شود. به زمان‌هایی که بیشتر از همه احساس تحریک ‌می‌کنید توجه کنید. آیا ‌می‌بینید که در یک ساعت خاص از روز، یا زمانی که یک رفتار خاصی از فردی می‌بینید یا اینکه دیدن شخص خاصی، باعث آزرده خاطر شما می‌شود؟ هنگا‌می‌که بهتر درک کنید چه چیزی باعث ایجاد این احساسات ‌می‌شود، بهتر ‌می‌توانید به دنبال راه‌هایی برای جلوگیری از خلق و خوی تحریک پذیر باشید.

یادگیری تکنیک‌های آرام سازی

تکنیک‌های جدید آرام سازی را بیاموزید. استراتژی‌هایی مانند تنفس عمیق و تجسم ‌می‌توانند به شما کمک کنند تا ذهن و بدن خود را هنگام شروع تحریک آرام کنید.

ایجاد عادات خواب خوب

عادت‌های خوب خواب را تمرین کنید. کمبود خواب یکی از دلایل عمده تحریک پذیری است. بنابراین تمرکز خود را روی داشتن روالی آرامش بخش قبل از خواب و رفتن به رختخواب و بیدار شدن از خواب یک ساعت مشخص، قرار دهید.

تمرین ذهن آگاهی

ذهن آگاهی را تمرین کنید. تحقیقات نشان داده است که ذهن آگاهی، روشی است که شامل تمرکز بر لحظه فعلی است. این کار ‌می‌تواند در کاهش علائم اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی مفید باشد.

داشتن حمایت اجتماعی

به دنبال حمایت اجتماعی باشید. داشتن دوستان و خانواده برای تکیه در هنگام کنار آمدن با تحریک پذیری ‌می‌تواند مفید باشد. جستجوی حمایت اجتماعی و صحبت در مورد نگرانی‌های خود با دیگران ‌می‌تواند به شما کمک کند با ترس، نگرانی و تنهایی خود مقابله کنید. که این حالت ممکن است در ایجاد روحیه‌های تند و زننده نقش داشته باشد.

مدیتیشن

مدیتیشن را امتحان کنید. تحقیقات نشان ‌می‌دهد که مدیتیشن به افراد کمک ‌می‌کند تا با استرس کنار آمده و خلق و خوی را بهبود بخشند.

داشتن دفترچه

در دفترچه علائم  خود را بنویسید. داشتن یک دفترچه ‌می‌تواند به شما کمک کند با گذشت زمان و با بررسی الگوهایی در روحیه خود، دریابید که چه چیزهای ممکن است باعث تحریک پذیری شما شوند. داشتن یک دفترچه سپاسگزاری نیز ممکن است به شما کمک کند بهتر روی احساسات مثبت تمرکز کنید و با استرس و منفی که ممکن است در ایجاد احساس تحریک و آزردگی نقش داشته باشند، مقابله کنید.

سخن پایانی

در حالی که استراتژی‌های خودیاری وجود دارد که ‌می‌تواند باعث تسکین روحیه تحریک پذیر شما شود. اگر این احساسات به مدت طولانی ادامه یافت یا بیش از حد شد، همیشه باید با پزشک خود صحبت کنید. پزشکتان ‌می‌تواند علت این احساسات را تشخیص دهد و درمان‌هایی را برای کمک به شما در بهتر شدن احساستان تجویز کند. همچنین ممکن است بخواهید درمان آنلاین را به عنوان گزینه‌ای برای کمک به کنار آمدن با احساس تحریک‌پذیری در نظر بگیرید. تحقیقات نشان ‌می‌دهد که درمان آنلاین ‌می‌تواند به همان اندازه درمان حضوری سنتی موثر باشد.