پرسشنامه معنویت سازمانی (استاندارد)

این پرسشنامه استاندارد از نوع فایل ورد و به همراه تمامی اطلاعات مربوط به نمره گذاری، تفسیر،و … در قالب جداول زیبا و آماده تکثیر ارائه گردیده است. پس از پرداخت موفق می توانید به صورت آنلاین اقدام به دانلود فایل مربوطه بپردازید.

هدف: ارزيابي ابعاد مختلف معنویت سازمانی (فضائل، اجتماعی، ایمان، انگیزش، فضای معنوی، خلاقیت، فرهنگی، ساختاری، محتوایی، رهبری)

تعداد سوال: 86

تعداد بعد: 10

شیوه نمره گذاری: دارد

روایی و پایایی: دارد

منبع: دارد

نوع فایل: Word 2007

همین الان دانلود کنید

قیمت: فقط 5900 تومان

خرید فایل نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

اثرات معنویت در سازمان

سازمان معنوی مدار و معنویت ورزی در سازمان فواید بسیاری به همراه خواهد داشت؛ از جمله می‌توان به تاثیر معنویت در سلامتی کارکنان و خود کنترلی آن ها اشاره کرد؛ همچنین توفیق الهی نتیجه شده از معنویت، در موفقیت کاری سازمان هم موثر خواهد بود در ادامه به طور جداگانه این موارد تشریح می گردد.

ا. معنویت و سلامت

 از اولین شروط عمل موفق نیروهای سازمان، سلامتی جسمی و روحی آن هاست؛ به طوری که از بیماری خاص روانی یا جسمی رنج نبرند و تمرکز حواس و همتشان بر انجام وظایف خود بوده، عملکردی موفق و عالی از نظر تفکر، خلق و خو، و رفتار داشته باشند.

اثر معنویت در سلامت جسم و جان وقتی خوب فهمیده می شود که بدانیم انسان با ایمان، روحی مطمئن و اعصابی آرام تر و قلبی سالم تر دارد؛ دائما در فکر تجاوز به حقوق دیگران نیست؛ اگر دیگران به نوایی رسیدند، به حسادت مبتلا نمی شود؛ حرص و بخل و طمع، اتش به جانش نمی افکند؛ ناراحتی های عصبی، او را به زخم معده و زخم روده مبتلا نمی سازد، افراد در شهوت او را ضعیف و ناتوان نمی کند، عمرش طولانی تر می شود. سلامت تن و سلامت روح بستگی زیادی به ایمان- مهم ترین مشخصه های انسان معنوی- دارد. مقصود این است که با وجود ایمان، محرومیت ها انسان را از پا در نمی آورد. بلکه تعادل او را محفوظ نگه می دارد(مطهری،1370، 228).

امام العارفین حضرت علی (ع( می فرماید: دائک منک ولاتشعر و دوائک فیک ولاتبصر.

« بیماری تو از درون خود توست اما نمی فهمی و دوای تو از خودت می باشد ولی نمی بینی »

با دقت در آیات قرآن واژه های متعددی را که جلوه های مختلف از رفتارهای نابهنجار و بیمارگونه آدمی و مراحل مختلف آن هاست و هم چنین اصطلاحاتی که علائم و نشانه‌های عملکرد نرمال و بهینه دل و روان آدمی است، می توان استخراج کرد. از دیدگاه اسلا می تنها رسیدن به زندگی سالم و سلامت روانی، پذیرش و عمل کردن فرهنگ توحیدی است که همانا رعایت فردی و اجتماعی موازین الهی درزندگی می باشد. باور به قدرت خداوند و نیایش او و سر نهادن به خواست و اراده الهی در تسکین دردها به انسان تحمل می‌دهد. در این حال است که نیازهای روحی تأمین می شوند، سیمایه های اخلاقی تبلور می یابند و انسان توان آن را می یابد که از جسم خود دور گردد و درد را حس نکند، یا آنچنان آرامش یابد که تنش را تجربه ننماید. انصاری و همکار ان(1383) در بررسی تأثیر آوای قرآن کریم، بر افسردگی نشان دادند که آهنگ موزون قرآن کریم و آوای دلنشین آن بعنوان یک موسیقی عرفانی دلپذیر در درمان بیماران افسرده مؤثر می باشد(موران، 1389، 268-269)

2. معنویت و خود کنترلی نیروها

مدیران خود بر این امر واقفند که تا کنون هیچ ابزاری و روشی در علم مدیریت نتوانسته است مشکل نظارت بر نیروی انسانی را به طور کامل حل نماید؛ ولی اگر در سازمان های اسلامی با یک برنامه حساب شده ؛ روح معنویت و ایمان به خدای تبارک و تعالی در دل کارکنان بارور شود. مسلما نه تنها در درون سازمان ها، بلکه در کل جامعه، خیانت، کارشکنی و یا فرار از زیر مسئولیت و مانند آن تقلیل خواهد یافت؛ چه این که به بیان صریح قرآن«یعلم خائنه الاعین و ما تخفی الصدور««خدا چشم های خائن و اسرار           دل های نا پاک را می شناسد»(سوره مومن، آیه ی19).

دمیدن روح معنویت در درون سازمان با تشویق کارکنان به اعمال خیر و سعی در متقاعد ساختن آنان در حسن انجام مسئولیتی که به عهده دارند، با توجه به نظارتی که خداوند بر کردار و نیات انان به طور مداوم اعمال می دارد، می تواند کمک بسیار شایانی در جهت جلوگیری از هدر رفتن نیروهای انسانی سازمان به انگیزه های گوناگون و غیر مشروع باشد(افجه ای، 1377، 103-105).

3. معنویت و توفیقات الهی

در صورت تلاش برای ایجاد ارتباط بیشتر با خداوند متعال و انجام دستورات الهی در سازمان، عنایات مضاعف حضرت حق تعالی باعث توفیقات روز افزون سازمان خواهد شد. جلب اعتماد بیشتر مردم خداجوی جامعه به سازمان مزبور و در نتیجه سهل تر شدن انجام وظایف و شیرین تر شدن انها، از نتایج دیگر توفیقات الهی ناشی از ارتقای معنویت در سازمان است. هم چنین توفیق الهی باعث می شود روحیه ی خدمت کردن، ارتقا یافته و انجام وظایف محوله، مفتخرانه صورت پذیرد.

بنابراین افزایش معنویت و ایمان الهی، اثرات و برکات بسیاری در سازمان می تواند به همراه داشته باشد؛ اما مسلما مهم ترین اثر و اهمیت ان، رضای الهی در تمام امور فردی و اجتماعی و در نتیجه سعادت اخروی کارکنان خواهد بود.

معنویت از دیدگاه الکینز و دیگران[17]، دارای یک ساختار چندبعدی است که شامل9 بخش عمده می شود.

این اجزاء به طور خلاصه به قرار زیر هستند:

1. بعد روحانی یا فرامادی: که به عنوان خدای مشخص فرد، خودِ فراتر یا بعد فرامادی تجربه می شود.

2. معنا و هدف در زندگی: به این معنا که «خلاء وجودی» را می توان با زندگی معنادار پر کرد.

 3. داشتن رسالت در زندگی: فرد معنوی نوعی احساس وظیفه و تعهد دارد.

 4. تقدسِ زندگی: زندگی مشحون از تقدس است و فرد معنوی می تواند تجربه هایی نظیر حیرت و اعجاب، تحسین و شگفتی را حتی درموقعیت های غیرمذهبی نیز داشته باشد؛ دیگر اینکه، سراسر زندگی مقدس است.

5. اهمیت ندادن به ارزش های مادی: رضایت نهایی را نه در مادیات، بلکه در مسائل معنوی و روحی می توان یافت.

6. نوع دوستی: به معنای تحت تأثیر درد و رنج دیگران قرار گرفتن، داشتن احساس عدالت اجتماعی، و اینکه همة ما بخشی از آفرینش هستیم.

7. ایده آلیسم یا آرمان گرایی: فرد، جهانی بهتر را در ذهن به تصویر می کشد و تمایل دارد که این آرمان را برآورده سازد.

8. آگاهی از تراژدی: درد، مصیبت و مرگ قسمتی از زندگی هستند و به آن رنگ و روح می بخشند.

9. ثمرات معنویت: معنوی بودن واقعی موجب تغییر همة جنبه های بودن، و نحوه زیستن می شود.

4. زیست درست در جامعه و سازمان

زیست درست یک اصل بودایى است ؛ «افراد باید کارى را انتخاب کنند که موجب رنج دیگران یا حیوانات نشود»اگرچه واژه « « زیست درست »واژه اى بودایى است، مفهوم انتخاب کار با ملاحظات معنوى توسط یک فرد، در بسیارى از سنت هاى معنوى اعمال مى شود: مدیران دربیشتر سنت هاى معنوى با مسائلى از قبیل انتخاب شغل، صنعت و سازمانى که متناسب با مفهوم قدسى شان باشد، مواجه اند. براى مثال، ارزش هاى معنوى یک مدیر ممکن است پشتوانه کار براى یک سازمان (مثل یک دولت) باشد؛ مثلا فرد ترجیح دهد که شخصا مسئول بن غذاى کارگران شود، نه اینکه به عنوان یک سرپرست رسمى در یک بخش ستادی فعالیت نماید.

انتخاب سازمان صورت دوم حاصل زیست درست است. براى مثال، یک مدیر اجرایى دیندار که دینش عمیقاً وى را به ارزش هایى از قبیل بخشندگى و مانند آن، تشویق مى کند، آیا مى تواند در شرکتى کار کند که «مجدانه در پى سود حداکثرى و کارایى به هر قیمت است» و به مراقبت از مردم، نسل های آینده، بخشندگى، انصاف و عدالت نیز اهمیت نمى دهد، نگران آلودگى محیط زیست نمى باشد. کارکردن براى چنین سازمانى چه بسا مانع ارتقاى ویژگى هاى شخصى اى شود که اساساً مدیر براى ارتقاى معنوى، آنها را مهم تلقى مى کند.

کار کردن در یک صنعت خاص مى تواند براى مدیرى که التزام های قوی معنوى دارد، مسئله ساز باشد، به ویژه اگر آن مدیر درگیر خدمات یا تولیداتى شود که سنت معنوىِ وى آن را طرد مى کند(مانند تولید نوشابه های الکلی، زیان به انسان ها و محیط زیست بشر، آسیب رسانی اخلاقیات انسانی و نهاد خانواده، کشتار بی رویه حیوانات برای تولیدات زینتی یا خرید و فروش اسلحه). براى نمونه، انجمن ملى اسقف های کاتولیک، کاتولیک هاى امریکایى را به خاطر کار کردن در صنعت سلاح هاى کشتار جمعی و یا تسلیحات هسته اى تحت فشار قرار مى دهد، تا وجدان آنان را به خاطر کارشان مورد بازخواست قرار دهد. حتى برخى از اندیشمندان دارای گرایش های دینی این پرسش را مطرح مى کنند که آیا«ممکن است کسى در جهان تجارت و کسب و کار موفق باشد و هنوز هم به آموزه های دینی کاملا وفادار باقى مانده باشد؟»

همدردی و حساسیت به سرنوشت دیگران به عنوان یک ارزش با بسیارى از فرهنگ هاى سازمانى که نسبت به این ارزش بى توجه یا بی تفاوت اند یا دست کم آن را تشویق نمى کنند، در تعارض است. این «تعارضِ نقش» زمانى اتفاق مى افتد که مدیران را آرمان هاى معنوى به سمت احساس و«ابراز غم خوارگى» در محیط کار مى کشاند، اما در بیشتر اوقات «فرهنگ سازمانی»(اگرچه به طور ضمنی و تلویحی) از مدیران مى خواهد که در تصمیم گیرى عقلانی و منطبق بر ضوابط باشند و تنها بر پایه معیارهاى مادی، بدون توجه به این که چه تأثیرى بر افراد دارد، تصمیم بگیرند. چنین مدیرانى با وجود فرهنگى که در آن کار مى کنند، با نوعی چالش و تعارض و یا دست کم بی تفاوتی نسبت به آرمان های انسانی و باورهای والای معنوی مواجه اند (خانباشی و ابطحی، 1388، 153-154).

 

تاثیر معنویت در کار با رویکرد اسلامی

آنچه در حال حاضر بر سر مشاغل و تصور درست درباره آنها مانع ایجاد می‌کند، این است که کار را به عنوان وسیله ای برای امرار معاش، راه سود بردن، ترفیع گرفتن، ذخیره ای برای بازنشستگی در نظر گرفته اند و این در حالی اس ک روح معنوی عنوی در کار چیزی ست که به دست فراموشی سپرده شده است و توجهی به ان نمی شود. امام هشتم علی بن موسی الرضا(ع) می فرمایند:«آن کسی که برای تامین زندگی خویش تلاش می کند و مواهب الهی ا در پرتو کار می طلبد بیش از مجاهدان راه خدا پاداش دارد. با توجه به این حدیث بر حسب اینکه کار از نظر اسلام عبادت است، بنابراین کار جسمی دارد و روحی؛ ظاهری دارد و معنایی. اما روحان ناشی از مواهب معنوی است که در نتیجه انجام این کار عاید انسان می گردد. روح کار وابستگی کامل به فرد دارد به طوری که او انگیزه را برای انجام کار برانگیخته و به بهره که از کار عملا عاید او می شود و اینکه کار تا چه حد سلوک الی الله و گام برداشتن در بساط قرب باشد. معنویت در کار نیز در دوبعد تاثیر گذار است.(Heaton and et al, 2004,p.63)

1. بعد درونی: که همان هوشیاری از وجود خود به عنوان موجودی والاتر از جهان مادی.

2. بعد بیرونی: که قابلیت تاثیر بر رفتار، احساسات، تفکر، عقل و هوش و فهم و حیات انسان می باشد.

جدول شماره (2): روش های تحقق معنویت در سازمان

منبع: نادری، ناهید و رجایی پور، سعید(1389)، مدیریت با رویکرد معنوی(شاخص های ارزیابی تحقق معنویت در سازمان، مطالعات اسلامی در علوم انسانی، سال اول، شماره اول، ص125.

هوشیاری و اگاهی از وجود خود به عنوان موجودی والاتر از جهان مادی اشاره به شرافت و جایگاه انسان در جهان هستی با توجه به دو اصل خلافت و کرامت دارد. در اصل خلافت با توجه به آیه «و اذقال ربک للملائکه انی جاعل فی الارض خلیفه..»(بقره،30)، انسان جانشین خداست و ملاک جانشینی همین است که این موجود تا اندازه ای می تواند از طریق معنویت تعالی یابدو ارزش وجودی خود را پیدا کند که کارهای خدایی از او صادر شود. به عبارت دیگر می تواند کارهایی را انجام دهد که فراتر از مقتضیات اسباب و مسباب مادی در این جهان است. در اصل کرامت با توجه به آیه« و لقد کرمنا بنی آدم….» (اسراء، 70)، انسان با شناخت خود به عنوان موجودی قابل تکریم، با استعاداد و تعالی روحی که دارد، اگر همت پرواز داشته باشد از طریق کار معنوی چنان اوج می گیرد که هیچ موجود دیگری به برتری آن نخواهد رسید. هتون روش دست یافتن و تحقق معنویت در کار را با توجه به دوبعد متفاوت می دانند.

امور ارتقا دهنده ی معنویت در سازمان

اهمیت و جایگاه والای معنویت در زندگی بشر، حتی برای غیر مومنین به ادیان الهی، قابل انکار نیست. بشر امروز، به ضرورت توجه به حقایق ماورایی و متافیزیکی در تحصیل جسم و روان انسان ها اعتراف نموده است، ولی شاید هنوز خیلی ها به شناخت حقیقت و جایگاه واقعی معنویت اسلامی دست نیافته اند، اما دین اسلام و پیشوایان والای ان، از همان ابتدا و از راه های مختلف درصدد تربیت معنوی انسان ها بوده اند. به نظر می آید نیاز است با تعمق در تعالیم دینی و دریافت حقیقت جهان بینی و ایدئولوژی اسلامی، در جهت معنوی تر کردن خود و جامعه اسلامی و سازمان گام های جدی برداریم.

   برخی از مسائلی که در ارتقای معنویت در سازمان بسیار موثر است و نیاز است دست اندرکاران به آن توجع ویژه داشته باشند، از این قرار است:

1. استفاده از انگیزاننده مناسب مادی و معنوی در راستای ارتقای معنویت در افراد سازمان، که کم ترین این انگیزاننده ها، تلاش جهت تامین حداقل نیازهای مادی کارکنان است.

2. احیای نمودهای مذهبی مانند اعیاد و شهادت ها و استفاده بهینه از آنها در معرفی شخصیت پیشوایان دینی و تعالیم والای آنان.

3. حل آسیب های متداول در سازمان ها مانند اختلافات درون سازمانی، تضییع حقوق افراد، آزار و اذیت ارباب رجوع و غیره در جهت ایجاد امنیت و آرامش شغلی در کارکنان و رضایت مردم از سازمان.

4. فعال سازی نیروهای توانمند مستعد و با ایمان در جهت نشر معارف و حفظ ارزش های دینی.

5. تشکیل گروه های حمایت گر معنوی«مددکاران مذهبی» در بین کارکنان، جهت مشاوره در هنگام وقوع مشکل برای هر یک از کارکنان و یا در راستای ارتقای معنویت فردی.

6. برگزاری کلاس های آموزشی جهت بالابردن میزان تحمل نسبت به فشارهای زندگی و شغلی.

 

نتیجه‌گیری

چیستی حقیقت معنویت و اثرات آن بر بهبود زندگی و خوش بختی در دنیا و آخرت، امری است که اذهان بشر امروز را به شدت به خود مشغول داشته است. معنویت دینی در واقع، حالتی است که در پی ارتباط روحانی پیوسته با خالق و اطاعت از فرامین او در فرد ایجاد می شود؛ معنویت دینی راه گشای انسان در زندگی فردی و سبب ارتقای معنوی سازمان مربوطه و به تبع آن، جامعه و در نهایت عامل سعادت اخروی فرد و جامعه خواهد بود. در واقع، تمرکز بر معنویت می تواند وسیله ای باشد برای کنترل محیط، جلوگیری از تعارض،پذیرش اهداف سازمانی و کسب موفقیت، به گونه ای که گروهی بر این باورند که باید معنویت را بخش مهمی از برنامه های سازمان به حساب آورد.

  اساسا ادیان الهی و از جمله دین مبین اسلام، برای معنوی کردن زندگی بشریت آمده اند. وسیله ای که مکتب اسلام برای رسیدن انسان به رستگاری معرفی می کند. اصلاح و تهذیب نفس است که ثمره ایمان و تقوای الهی حقیقی است.

2. افجه ای، سید علی اکبر،(1377) مدیریت اسلامی،تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی(ماجد).

3. حسینی، سید حسن و مقدم، طیبه و رستگار، علی، (1382)، دانش نامه دین:رشن، روح القدس، شورای دوم واتیکان، معنویت، مجله هفت آسمان، شماره20، صص215-218.

4. خانباشی، محمد حسین و ابطحی، سید حسین، زمستان(1388)، تحلیلی پیرامون نقش معنویت گرایی در مدیریت دولتی، فصلنامه مدیریت در دانشگاه اسلامی، زمستان، سال سیزدهم، شماره 4، صص 139-156.

5. عابدی جعفری، حسن و رستگار، عباسعلی، (1386)، ظهور معنویت در سازمان ها:            مفاهیم، تعاریف، پیش فرضها، مدل مفهومی، فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال دوم، شماره 5، صص99-121.

6. عترت دوست، محمد،(1389)، درآمدی بر معنویت شناسی سازمانی و کارکردهای ان در نیروی انتظامی، دوماهنامه توسعه انسانی پلیس، سال هفتم، شماره 32، صص105-122.

7. ساغروانی، سیما، (1388)، هوش معنوی(بعد ناشناخته بشر)، مشهد، انتشارات آهنگ قلم، چاپ اول.

8. شایگان، داریوش، (1381)، افسون زدگی جدید؛ هویت چهل تکه و تفکر سیار، تهران، فرزان روز، چاپ سوم.

9. فرهنگی، علی اکبر وفتاحی، مهدی و واثق، بهاره، (1385)، معنویت درمحیط کار و نقش آن در بهبود رفتار شهروندی سازمانی، فصلنامه فرهنگ مدیریت، سال چهارم، شماره 13، صص 5-36.

10. نادری، ناهید و رجایی پور، سعید(1389)، مدیریت با رویکرد معنوی(شاخص های ارزیابی تحقق معنویت در سازمان، مطالعات اسلامی در علوم انسانی، سال اول، شماره اول، صص138-119.

11. موران، محمد رضا، (1389)، بررسی ارتباط معنویت( نگرش دینی) با سلامت روانی در جامعه ایمن، برگزیده مجموعه مقالات دومین همایش جامه ایمن شهر تهران، صص 164-276.

12. میتروف، لان و دنتون، الیزابت، (1382)، مطالعه معنویت درمحیط کار، علی، رستگار، نشریه حوزه و دانشگاه، سال نهم، شماره 37، صص 163-185.

13. مطهری،مرتضی(1370)، بیست گفتار، انتشارات صدرا.

14. Cavanagh, Gerald (1999). Spirituality for Managers: Context and Critique,

Journal of Organizational Change Management, 13(3), P.186-200

15. Heaton, D.P., Schmidt-Wilk, J. and Travis, F.(2004) “Constructs, Methods, and measuring for researching spirituality in organizations“, Journal of Organizational Change Management, Vol.17, No.1, pp.62-68.

16. Hill, Peter C. & Kenneth I. Pargament (2003). Advances in the Conceptualization and Measurement of Religion and Spirituality: Implications for Physical and Mental Health Research, American Psychologist, 58(1), P.64-74.

17. King, Stephen M (2007). “Religion, Spirituality and the Workplace: Challenges for Public Administration”, Public Administration Review, January-February, P.103–114.

18. Neal, J. and Biberman, J.(2003) “Introduction: the leading edge in research on spirituality and organizations”.Journal of Organizational Change Management, Vol.16, No.4, pp.363-366.