پرسشنامه زمینه‏ یاب ارزش‏های ازدواج (MVS)

پیوند زناشویی و ازدواج مبتنی بر یکسری اصول و ارزش ها است که ممکن است در هر فرهنگی متفاوت باشند. در فرهنگ اسلامی لازم است ارزش های خاصی برای انتخاب شریک زندگی رعایت شود که عدم توجه به آنها می تواند آینده زندگی زناشویی را با خطر مواجه سازد و یا کارآمدی لازم را از آن بستاند: اصالت خانوادگی، اخلاق، دینداری، کفویت، محبت و علاقه و انتخابی بودن^[1] از شاخص های انتخاب همسر دانسته شده است. از انتخاب همسر با معیارهای صرفاً مادی و ظاهری به شدت پرهیز داده شده است. البته منظور آن نیست که این معیارها هرگز نباید مورد توجه باشد، منظور آن است که اصالت را به آنها ندهیم. ممکن است فردی از زیبایی ظاهری برخوردار باشد، اما باطنی آلوده یا ریشه ای فاسد داشته باشد. روشن است که ازدواج و تشکیل زندگی مشترک با چنین فردی کاری عاقلانه نیست. بلکه در حدیثی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است که اگر کسی صرفاً به دلیل زیبایی با فرد دیگر ازدواج کند، خیری از ازدواج خود نخواهید دید و ممکن است به هدف خود نرسد و زندگی ای تلخ و پر از گرفتاری نصیب او شود. به همین دلیل، توصیه شده است که ملاک اصلی انتخاب شما، دین داری افراد باشد.

مَنْ تَزَوَّجَ امْرَأَةً لَا یتَزَوَّجُهَا إِلَّا لِجَمَالِهَا لَمْ یرَ فِیهَا مَا یحِبُّ وَ مَنْ تَزَوَّجَهَا لِمَالِهَا لَا یتَزَوَّجُهَا إِلَّا لَهُ وَکلَهُ اللَّهُ إِلَیهِ فَعَلَیکمْ بِذَاتِ الدِّینِ؛^[2]

کسی که صرفاً برای زیبایی با زنی ازدواج کند، چیزی را که دوست دارد در او نخواهد دید؛ و کسی که صرفاً برای مال و ثروت با زنی ازدواج کند، خدای متعال او را به همان مال و ثروت واگذار می کند؛ پس بر شما است که با افراد دین دار ازدواج کنید.

ذیلًا برخی از مهم ترین ارزش های اسلامی در انتخاب همسر را به اختصار بیان می کنیم:

اصالت خانوادگی

یکی از معیارهای اسلامی برای انتخاب همسر توجه به اصالت خانوادگی فرد است. اگر فردی اصالت خانوادگی نداشته باشد، بر پایه تقوا و اخلاق و دین تربیت نشده باشد، به طور قطع، ستونی لرزان و سست برای بر پا کردن خیمه خانواده خواهد بود. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره فرمودند:

«ایها الناسُ ایاکم و خَضْراءَ الدِمَن.» قیل: «یا رسولَ الله و ما خَضْراءُ الدِمَن؟» قال: «المرأةُ الحَسْناءُ فی مَنْبَتِ السوءِ؛^[3]

ای مردم، از گیاهان سبز و خرمی که در مزبله رشد کرده اند بپرهیزید! گفتند: ای رسول خدا، منظور از این جمله چیست؟ در پاسخ فرمود: دختر زیبایی که در خانواده ای بد رشدکرده باشد.

در روایت دیگری، از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است که فرموده اند:

فرزندان انسان از نظر ویژگی های جسمی و روحی، بیشتر به برادران زن او شباهت پیدا می کنند.^[4]

از این گونه روایات می توان دریافت که اصالت و شرافت خانوادگی همسر، بسیار مهم است.

تذکر این نکته لازم است که اصالت خانوادگی همسر، یکی از شرایط است و نه تنها شرط. چه بسا افرادی که دارای خانواده ای اصیل و باتقوا و باشرافت هستند، اما خود آنان از آن تقوا و شرافت و اصالت بهره ای نبرده اند. پسر نوح از نمونه های تاریخی این مدعا است. او که از خانواده نبوت بود، به سبب عملکرد نامطلوبش، در زمره مخالفان نبوت و در صف دشمنان پدر جای گرفت. بنابراین اصالت خانوادگی، علت تامه خوبی همسر نیست، اما غفلت از آن نیز جایز نمی باشد. البته این به معنای آن نیست که هر کسی در خانواده ای غیر اصیل رشد کرده باشد، پس حتماً خودش هم از اصالت برخوردار نیست و ضرورتاً فرد نامناسبی خواهد بود! فراوان بوده اند افرادی که در خانواده ای غیر مذهبی و غیر اخلاقی رشد کرده اند؛ آنان راهی دیگر انتخاب کرده و انسان هایی بزرگ شده اند. بنابراین نداشتن خانواده ای اصیل نیز علت تامه بد بودن نیست. در انتخاب چنین همسرانی باید دقت و وساوس بیشتری به کار گرفت.

پارسایی و دین داری

یکی دیگر از مهم ترین شرایط همسر خوب از نگاه اسلام، «تقوا و تدین» اوست. البته تقوا درجات بسیار دارد. کمترین درجه آن، که نادیده گرفتنش در امر انتخاب همسر آفات و آسیب های فراوانی را در پی خواهد داشت، انجام واجبات و ترک محرمات است. دختران و پسران جوان بدانند کسی که در برابر خدای جهان و خالق هستی کرنش نکرد و به دستورات او بی اعتنایی نمود، در برابر همسرش هم کرنش نخواهد داشت و ارزشی برای او قائل نخواهد شد؛ کسی که در برابر آن همه نعمت خداوند حاضر نشد شکر او را به جا آورد و حتی حاضر نشد نمازهای روزانه را انجام دهد، چگونه می توان پذیرفت که قدردان زحمات و تلاش های همسرش باشد؟ پس باید در ازدواج دست کم، به کمترین درجه تقوا، یعنی انجام واجبات و ترک محرمات، اهتمام جدی ورزید و از اصالت دادن به زیبایی های ظاهری و ثروت و قدرت و امثال آن خودداری کرد. چرا که همه اینها با حادثه ای کوچک و ناچیز ممکن است از بین بروند. آنچه که می ماند تقوای الهی است. قرآن می فرماید: «بهترین و بزرگوارترین شما در نزد خداوند پارساترین شما است.» پس چرا ما هم در انتخاب هایمان اصالت را به این معیار الهی ندهیم. به همین دلیل است که اولیای دین به پدران و مادران توصیه کرده اند که اگر خواستگار خوش اخلاق و متدینی به خواستگاری دختر شما آمد، بپذیرید، وگرنه پیامدهای بسیار بدی خواهد داشت.^[5] مردی به محضر امام حسن (علیه السلام) آمد و عرض کرد دختری دارم و زمان ازدواجش فرا رسیده است، او را به چه کسی بدهم؟ امام (علیه السلام) فرمود:

زَوِّجْهَا مِنْ رَجُلٍ تَقِی فَإِنَّهُ إِنْ أَحَبَّهَا أَکرَمَهَا وَ إِنْ أَبْغَضَهَا لَمْ یظْلِمْهَا؛^[6]

به مرد پارسایی او را بده؛ زیرا اگر او را دوست داشته باشد، عزیزش می دارد و اگر او را خوش ندارد، به او ظلم نخواهد کرد.

امام صادق (علیه السلام) می فرماید:

اذا تَزَوَّجَ الرجلُ المرأةَ لِجمالِها او مالِها وُکلَ الی ذلک و اذا تَزَوَّجَ لِدِینها رَزَقَهُ اللهُ الجمالَ و المالَ؛^[7]

اگر کسی به دلیل زیبایی یا ثروت با یک زن ازدواج کند، خداوند او را به همان ها واگذار می کند؛ اما اگر معیار او در انتخاب همسرش، دین او باشد، خداوند زیبایی و ثروت را نیز به او عطا می کند.

آرستگی به فضایل اخلاقی

یکی دیگر از شرایط همسر خوب، خوش اخلاق بودن است. همسر خوب، کسی است که آراسته به فضایل اخلاقی باشد و در حد توان خود در صدد دوری از رذایل و زشتی های اخلاقی باشد. کسی در نامه ای از امام رضا (علیه السلام) پرسید: یکی از اقوام من به خواستگاری دخترم آمده است، اما قدری بداخلاق است. امام رضا (علیه السلام) در پاسخ او نوشت: اگر بد اخلاق است، دختر خود را به او نده.^[8]

در روایت دیگری از ایشان نقل شده است که می فرماید:

وَ إِیاک أَنْ تُزَوِّجَ شَارِبَ الْخَمْرِ فَإِنْ زَوَّجْتَهُ فَکأَنَّمَا قُدْتَ إِلَی الزِّنَا؛^[9]

دختر خود را هرگز به شراب خوار ندهید؛ وگرنه مانند این است که او را به سوی زنا سوق داده باشید.

پی نوشت ها

[1] . بحار الانوار، ج 100، باب 3، حديث 18، ص 235.

[2] . وسائل الشيعه، ج 20، ص 50.

[3] . الكافى، ج 5، ص 332.

[4] . اخْتارُوا لِنُطَفِكم؛ فانَّ الخالَ احَدُ الضَجيعين.(جواهر الكلام فى شرح شرائع الاسلام، محمدحسن نجفى، ج 29، ص 37)

[5] . در حديثى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) چنين مى‏خوانيم: إِذَا جَاءَكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَ أَمَانَتَهُ يَخْطُبُ إِلَيْكُمْ فَزَوِّجُوهُ إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِى الْأَرْضِ وَ فَسادٌ كَبِير.(بحار الانوار، ج 100، ص 372.)

[6] . مكارم الاخلاق، ص 204.

[7] . الكافى، ج 5، ص 333.

[8] . بحارالانوار، ج 100، باب 3، حديث 17، ص 234 و 235.

[9] . همان، ج 63، ص 491.